Veiligheid bij Chemelot moet beter!

Enkele bedrijven op het industrieterrein Chemelot staan in Den Bosch voor de rechter omdat de veiligheid niet in orde zou zijn. De officier van justitie noemde de werkwijze van de bedrijven zelfs amateuristisch en beschamend. De installaties zouden niet op orde zijn en onvoldoende onderhouden worden. Bij Chemelot is dit ingeslagen als een bom. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OvV) kwam eerder tot vergelijkbare conclusies.

Om het in het juiste perspectief te plaatsen, de kans dat een werknemer op Chemelot dodelijk verongelukt is ongeveer even groot als de kans om in het verkeer te verongelukken. Toch is het zo dat de veiligheid op Chemelot beter kan en beter moet. Belangrijk is dat rampen als die met NAK-2 in 1975 (14 doden) voorkomen worden. Daarvoor is het nodig dat de bedrijven op Chemelot meer aandacht aan veiligheid besteden.

Waarom gaat het steeds mis?

In de periode 2015-2022 zijn 16 ernstige voorvallen gemeld. De meeste ernstige voorvallen zijn door de OvV en in 2023 door de rechtbank in Den Bosch geanalyseerd en er zijn conclusies getrokken over de oorzaken. Van de overige ernstige voorvallen is door het Graetheidecomité (op basis van beperkte informatie) naar de oorzaken gezocht. Analyse van deze 16 voorvallen levert de volgende oorzaken op.

1. Onjuiste of onvolledige werkinstructies (6 keer).       
2. Operators die fouten maken of afwijken van de werkinstructies (8 keer).                    
3. Te weinig inzicht in de risico’s (9 keer).     
4. Gebrekkig onderhoud (8 keer).       
5. Gebrekkige procesinstrumentatie. Operators hebben te weinig informatie over de toestand in de fabriek, zoals stand van kleppen, procesgegevens etc. (6 keer).

Meer informatie over deze voorvallen vindt u hier.

Dit lijstje maakt duidelijk dat verbetering mogelijk is. Vaak wordt gesteld dat de controle door de provincie (de Regionale Uitvoeringsdienst RUD) en de Arbeidsinspectie verbeterd moet worden. De Rekenkamer noemde deze controles minimalistisch. Meer controle is natuurlijk altijd goed maar zal het probleem niet oplossen. RUD en Arbeidsinspectie kunnen onmogelijk controleren of de werkinstructies in orde zijn en opgevolgd worden. En ze kunnen ook niet het onderhoud van de fabrieken in detail beoordelen. Daar komt volgens professor Faure van de Universiteit Maastricht nog bij dat de overheid het bedrijfsbelang vaak voor laat gaan. De bedrijven zullen zelf voor voldoende veiligheid moeten zorgen. Zij hebben deskundig personeel in dienst dat de installaties en risico’s kent. Het belangrijkste toezicht moet komen van de overkoepelende organisatie Chemelot. Dat toezicht laat nu veel te wensen over. Daarom staat Chemelot Site Permit (CSP) zelf ook voor de rechter.

Nog weinig verbetering te zien.

Na de onderzoeken van de OvV heeft Chemelot acties ondernomen om het veiligheidsbesef bij de bedrijven te vergroten. Eén daarvan was de aanstelling van professor Helsloot van de Universiteit Nijmegen, die moest uitzoeken hoe de veiligheid verbeterd kan worden. Helsloot zei echter naar aanleiding van de processen in Den Bosch dat “de bedrijven de boel op orde hebben”. Of dat dan de juiste man is om aan te geven hoe het beter moet is de vraag.

Een goede indicatie of de situatie nadien verbeterd is, is het aantal ongewone voorvallen dat in door Chemelot bij de overheid gemeld wordt. Vaak zijn dit minder ernstige voorvallen (zoals een lekkende pakking), maar het geeft een goede indicatie over de vooruitgang op het punt van veiligheid. Uit onderstaande tabel blijkt dat het aantal ongewone voorvallen na 2016 mogelijk iets is afgenomen, maar niet veel. Statistische analyse geeft aan dat de afname niet significant is..

Duidelijk is dat de veiligheid bij Chemelot drastisch verbeterd moet worden. Chemelot moet daar zelf voor zorgen. Meer inspecties door de RUD en de Arbeidsinspectie zullen daaraan weinig kunnen bijdragen. Ook de rapporten van de OvV hebben niet tot grote verbeteringen geleid. De huidige processen voor de rechtbank en de hoge boetes maken daarentegen wel indruk op Chemelot. De beste manier om het bedrijf bij de les te houden is door consequent bij alle grotere incidenten te bekijken of een gerechtelijk proces nodig is. Na 2019 hebben een aantal incidenten plaatsgevonden die nu niet door de rechtbank beoordeeld worden. Het zou goed zijn als dat alsnog gebeurt.