Massamoord op joden in Born in 1309.
In 1309 werden in Born 110 joden vermoord door een agressieve bevolking die, zoals in die tijd veel voorkwam, een hekel hadden aan joden. Vaak werden de joden door kasteelheren en bisschoppen wel beschermd, maar die konden het moorden vaak niet verhinderen. Zo ook in Born. Joden uit Sittard en Susteren waren naar het kasteel in Born gevlucht, waar Jan van Valkenburg kasteelheer was. Ondanks zijn pogingen om dat te verkomen werden niet alleen 110 joden vermoord, maar ook werd het kasteel in brand gestoken. Het was de eerste pogrom tegen joden op wat nu Nederlands grondgebied is. Born was geen uitzondering; overal in Europa vonden in die tijd jodenvervolgingen plaats. Tijdens de eerste kruistocht (1096-1099) werden b.v. in Mainz 1300 joden vermoord, hoewel ook daar keizer Heinrich IV dit probeerde te voorkomen.
De katholieke kerk speelde een belangrijke rol in de haatgevoelens tegen joden, hoewel ze tegen moordpartijen op joden was. Het Lateraans Concilie bepaalde in 1215 dat joden geen ambachtelijke beroepen mochten uitoefenen. Ze mochten niet werken in de landbouw, handel of nijverheid. De enige mogelijkheden om wat te verdienen waren b.v. geld uitlenen tegen rente, marskramer, muzikant en arts. Omdat rente vragen voor katholieken verboden was werden joodse bankiers op die manier erg belangrijk. Ook de artsen aan de hoven van de adel waren vaak joden. Keizer Friedrich II beschermde de joden, maar daar moesten ze wel fors voor betalen.Op het Concilie werd ook bepaald dat joden altijd een puntmuts moesten dragen en een stuk gele stof op hun kleding naaien, maar dit werd in de praktijk nauwelijks nageleefd.
In 1298 werden door heel Duitsland weer vele joden vermoord. Dit gebeurde in 140 plaatsen in vooral Zuid-Duitsland. In het verlengde daarvan begonnen in 1309 ook de jodenvervolgingen in Nederland, waarvan de eerste en grootste dus in Born plaatshad.
Ook daarna ging het gewoon zo door. Tussen 1347 en 1352 stierf eenderde deel van de mensen in Europa aan de pest. De joden kregen de schuld hiervan, ze zouden de drinkwaterputten hebben vergiftigd. In Straatsburg werden toen 2000 joden levend verbrand.
Bronnen:
- P. Boselie,Stadsarchief Sittard-Geleen (zie onderstaand artikel uit "De Limburger"
- N.T. Gidal Die Juden in Deutschland (Bertelsmann, 1988)
