JAARVERSLAG 2020 Graetheide Comité

Het bestuur van het comité bestaat uit 7 personen: Hub Slangen (voorzitter, Nattenhoven), Maurice van der Vorst (penningmeester, Einighausen), Harrie Caanen (Grevenbicht), Lambert Bergers (Beek), Jan Muijtjens (Munstergeleen), Frans Widdershoven (Urmond) en Joël Mentinck (Einighausen).
In mei overleed ons oud-bestuurslid Willem Brekelmans uit Graetheide. Hij heeft jarenlang enthousiast bijgedragen aan het bestuur, o.a. als penningmeester. Hij werd 77 jaar oud.
Ten gevolge van de beperkingen door corona vergaderde het bestuur maar 3 keer: op 4 februari, op 3 augustus (buiten op een terras) en op 15 december (online). Tussendoor werd via e-mail veelvuldig informatie uitgewisseld.
Het aantal “Vrienden van Graetheide” bedroeg eind van het jaar 608. Het aantal bezoekers aan de website bedroeg in 2020 6100. Sinds november 2011 is het comité ook op Twitter actief; het aantal volgers is nu 143. Ook werd een site op Facebook opgezet. Het jaar werd financieel afgesloten met een batig saldo van € 127. Dit dank zij een opbrengst van € 420 uit de Rabo Clubkasactie en € 225 aan giften. In totaal is nu € 2213 in kas.
Klankbordgroep Chemelot.
De Klankbordgroep Chemelot vergaderde 3 keer (waarvan 2 keer online). Er werd een evaluatie gemaakt van het functioneren van de klankbordgroep. Besloten werd om een onafhankelijke voorzitter te zoeken (in plaats van de wethouder van Sittard-Geleen) en om het aantal deelnemers te beperken tot één per organisatie. Een probleem is dat de presentaties door de provincie en Chemelot meestal alleen gaan over hoe een probleem (zoals veiligheid) organisatorisch aan gepakt wordt maar dat de inhoudelijke informatie die gegeven wordt zeer beperkt is. In de krant staat vaak meer dan in de Klankbordgroep verteld wordt.

Uitbreiding op de Lexhy.
Chemelot heeft in haar Masterplan aangegeven dat de Lexhy de komende 10 jaar nog niet nodig is voor uitbreiding van de Campus. In maart werd door de provincie besloten 30 miljoen te investeren. in het uitbreiden van de Campus op het huidige terrein. Men denkt (hoopt) dat dat in 2030 vol is, maar zowel de Campusdirectie als gedeputeerde Burlet houden er rekening mee dat het wel 2040 kan zijn voor het huidige terrein vol is. Volgens de “deskundigen” van het adviesbureau BCI zou de Lexhy al vanaf 2023 nodig zijn.

Veiligheid bij Chemelot
Naar aanleiding van het rapport van de Onderzoeksraad voor veiligheid werd een Technische Veiligheidscommissie (TVC) ingesteld die moet onderzoeken hoe de veiligheid bij Chemelot verbeterd kan worden. De commissie bestaat uit Ira Helsloot (hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de universiteit Nijmegen), Gerard van Harten (tot 2019 president Supervisory Board Dow Benelux) en Hetty Klavers (dijkgraaf Waterschap Zuiderzeeland). Het Graetheidecomité heeft twee keer met hen gesproken en 2 punten onder hun aandacht gebracht. Ten eerste dat de fabrieken eens goed doorgelicht moeten worden op zwakke punten, met name te weinig instrumentatie, verouderde installaties en onvoldoende deskundigheid van de operators. En ten tweede de massale aanwezigheid van studenten en het feit dat die niet mee gerekend worden in de risico-berekeningen.
In november verscheen een rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) over een uitstoot van ammoniak in de Melaminefabriek in mei 2018. De conclusie is snoeihard: medewerkers beschikken niet over de juiste kennis en kunde, ze waren onvoldoende opgeleid en werden onvoldoende begeleid en de werkinstructies waren niet volledig. Bovendien was de instrumentele beveiliging van de installatie onvoldoende. In een eerder rapport (juni 2018) kwam de OVV met ongeveer dezelfde conclusies: “De in dit onderzoek beschouwde voorvallen uit 2015 en 2016 wijzen op tekortkomingen in de beheersing van de procesveiligheid. Zo schortte het aan adequaat onderhoud en werkinstructies waren niet toereikend. Het risico van emissies werd te laag ingeschat of het risico was niet geïdentificeerd. Ook lessen uit eerdere soortgelijke incidenten werden niet benut. Uit het onderzoek volgt bovendien dat veroudering van de chemische installaties een achterliggende factor is waardoor de voorvallen konden plaatsvinden.”

Masterplan Chemelot
In februari werd het Masterplan Chemelot gepresenteerd en kort daarna de Chemelot strategie 2050. Het masterplan geeft aan wat er op ruimtelijk gebied op de locatie tot 2030 in grote lijnen gaat gebeuren. Het accent ligt op duurzame productie. Het Graetheidecomité vindt het een goed plan waarin een duidelijke beleidslijn voor de toekomst wordt aangegeven en goed gekeken wordt naar het optimaal invullen van de nog beschikbare ruimte.
Alleen bedrijven met een duidelijke toegevoegde waarde voor het realiseren van de duurzaamheids-ambitie van Chemelot worden toegelaten. Helaas zijn in het verleden te veel bedrijven toegelaten die hier niet aan voldoen. Gelukkig is de geplande fabriek voor mestverwerking inmiddels van de baan.
Op de Campus moet volgens het plan de aanwezigheid van personen die onvoldoende relatie hebben met de activiteiten op de Campus voorkomen worden. Ook moet er een afwegingskader voor nieuwe activiteiten op de Campus komen met aandacht voor het type bedrijvigheid en veiligheids- en milieurisico’s.
Een duidelijk probleem dat in het Masterplan genoemd wordt is de grote toename in vooral het vrachtverkeer. Dat zou kunnen verdubbelen. Het verkeer naar de haven in Stein is ook een probleem.
Grindwinning en natuurontwikkeling door L’Ortye.
Eind mei werd het Graetheidecomité benaderd door de firma L’Ortye met het verzoek om een gesprek over Graetheide. Er zijn inmiddels 4 gesprekken geweest waarbij op ons verzoek ook bewoners van Graetheide en het DOP Berg betrokken werden. Ook DSM nam aan de gesprekken deel. Het plan van L’Ortye houdt in dat een gebied van ongeveer 80 hectare zuidelijk van het dorp Graetheide afgegraven wordt voor grindwinning en daarna ingericht wordt als natuurgebied. Aan het plan zitten nogal wat nadelen. Het ontgrinden duurt 15 jaar. Het grind wordt ter plaatse bewerkt (zeven en brekers). Om geluidshinder te beperken worden aarden wallen rond het gebied gelegd, dat dus 15 jaar ontoegankelijk is. Het grind wordt afgevoerd via de oprit van de A2 in Urmond. Het gaat om ongeveer 5 vrachtwagens per uur (en 5 weer terug). Na het afgraven wordt het gat gedeeltelijk opgevuld met grond. Hoe die vrachtauto’s in Urmond moeten komen is onduidelijk want de Oude Postbaan richting Urmond is ongeschikt. Ook de gevolgen voor de Kingbeek zijn nog onbekend. Nog voordat de gesprekken met ons en bewoners zijn afgerond heeft de provincie laten weten positief tegenover de plannen te staan.

Op weg naar een duurzaam Chemelot.
Chemelot wil in 2050 klimaatneutraal zijn. Dat betekent geen aardgas of olie als grondstof maar afval plastic, plantaardige grondstoffen en groene elektriciteit als energiebron. Hiervoor is het afval van 20 miljoen mensen nodig. Op een aantal inzamelpunten (Circular Hubs, het moest natuurlijk een Engelse naam hebben) wordt het voorbewerkt en moet dan naar Chemelot toe. Vrachtverkeer zal behoorlijk toenemen, de havencapaciteit moet vergroot worden en er moet een rechtstreekse weg van de haven Stein naar Chemelot komen. Ook vlak bij Chemelot moeten mogelijkheden voor opslag komen. DSM heeft al een plan gemaakt om dat op Graetheide ten noorden van de Bergerweg te doen. Het gebied tussen kanaal en A2 zou vanaf de Bergerweg naar het noorden over een afstand van ongeveer 700 meter afgegraven moeten worden tot een diepte van 8 meter. Een zijtak van het kanaal zou tot de A2 moeten doorlopen en er langs in het verdiepte gebied komen dan grote opslagloodsen. De provincie en de gemeente zijn nog niet enthousiast. Ze willen dat er eerst een goede studie komt naar uitbreiding van de havens in Stein en Born.

Wordt het niet te veel allemaal?
Als we op een rij zetten wat er allemaal gepland wordt rond Chemelot, dan krijgen we de indruk dat het een beetje te veel is.
Als we op een rij zetten wat er allemaal gepland wordt rond Chemelot, dan krijgen we de indruk dat het een beetje te veel is.
• Volbouwen van de Lexhy met industriële bedrijven en campus-activiteiten.
• Gedurende 15 jaar ontgrinding en grindverwerking op Graetheide.
• Het plan van RWE om een fabriek voor de productie van waterstof te bouwen op basis van afval-plastic.
• Het plan van Neste (een Fins bedrijf) om biobrandstoffen te maken uit afvalstoffen.
• Het plan van Itero (Engels bedrijf) om 27.000 t/j vervuild plastic te verwerken.
• Het plan van Sabic om nafta te vervangen door afval-plastic als bron voor de productie van plastics.
• De bouw van een groot aantal hallen voor opslag en verwerking van plastic en plantaardig afval ergens in de buurt van Chemelot (nog niet bekend waar).
• Het afsluiten van de Oude Postbaan, zonder dat duidelijk is waar het verkeer moet blijven.
• Het aanleggen van een viaduct met toe- en afritten op de kruising Urmonderbaan - Oude Postbaan (een andere mogelijkheid is het verleggen van de op- en afritten van de A2 naar de Bergerweg).
• Het verbreden van de A2 en de bouw van nieuwe viaducten. RWS verwacht gedurende de bouw extra verkeer op sluiproutes.
• Verhogen van de bruggen over het Julianakanaal in Obbicht, Berg en Urmond (is bij RWS in voorbereiding).
• Het aanleggen van een bedrijfsweg tussen de haven van Stein en Chemelot.
• De enorme toename van vrachtverkeer voor de aanvoer van afval naar Chemelot, de afvoer van grind en de vele bouwwerkzaamheden.
• De bouw van 50 woningen in het buitengebied Bramert-noord.
• Ook worden nog plaatsen voor zonnepanelen gezocht; Bramert-noord wordt door de gemeente als mogelijkheid gezien.
Alles bij elkaar is dit veel meer dan wat de regio aan kan. In de gebiedsvisie zullen duidelijke keuzes gemaakt moeten worden over wat er wel kan en wat niet.

Gebiedsvisie
Door de provincie, de gemeenten en Chemelot wordt gewerkt aan een gebiedsvisie voor de omgeving van Chemelot. Die visie moet bepalen wat er in de toekomst mogelijk is aan nieuwe activiteiten en wat er kan verbeteren aan natuur en landschap. Begonnen is met een Speerpuntennotitie waarin de uitgangspunten zijn vastgelegd. In juni werd die met een grote groep belanghebbenden besproken. Kritiekpunt van bijna iedereen was dat het gebied al erg vol is en dat een nog groter beslag op het buitengebied ongewenst is. Sittard-Geleen en Stein hebben nu al drie keer zo veel bebouwing dan het gemiddelde in Nederland (35 % tegen 11 %). Ook werden er in de Speerpuntennotitie groeicijfers voor Chemelot gehanteerd die nergens op gebaseerd waren (10.000 mensen erbij in 10 jaar). En een ecologische verbindingszone (die al 15 jaar geleden beloofd is) werd niet eens genoemd. Maar wel gebazel over “snelle, comfortabele, innovatieve en duurzame fietspaden”. Al snel bleek dat de provincie niets aan hun notitie wilde veranderen. Na enkele maanden zag de provincie in dat ze toch iets moesten doen. Het aantal arbeidsplaatsen werd veranderd van 10.000 in 5000 en de fietspaden hoefden niet meer innovatief te zijn. Aan de hoofdpunten werd echter niets veranderd. Onder druk van het Graetheidecomité werd in december eindelijk toegezegd dat er overleg over de notitie komt en dat die nog aangepast kan worden.
Het Graetheidecomité heeft voorgesteld om in de notitie 3 concrete speerpunten te benoemen die uitgangspunt moeten zijn voor het verdere beleid:
1. Uitvoering van het Masterplan Chemelot (vanwege de werkgelegenheid)
2. Geen verdere industriële bebouwing in buitengebied, behalve voor dingen die essentieel zijn voor de regio en die nergens anders kunnen.
3. Verbeteren van natuur en leefomgeving, onder meer met een ecologische verbindingszone.

Het Graetheidecomité blijft zich hierbij inzetten voor het behoud van de leefbaarheid en een stevige groene invulling van het Graetheidegebied. Gezien alle plannen die in discussie zijn zal onze inzet hard nodig zijn.